Era la noche, entrevista a Pedro Martín, supervivente de Sachsenhausen (3)

COMPIÈGNE

Sachsenhausen

Da rúa de Saussais pasáronnos de dous en dous esposados a unha furgoneta, e dalí leváronnos a unha estación para seren deportados a Compiègne, Frontstalag 122. Alí estiven de finais de marzo a principios de abril de 1943.

Estabamos nun mesmo barracón presos políticos e criminais. A comida era un líquido a modo de sopa e anaco de pan e pouco máis. Morriámonos de fame.

Estaba no campo C, destinado aos xudeus. O noso convoi estaba formado por uns oitocentos prisioneiros. En concreto 876 homes e 220 mulleres, chegadas ese mesmo día do forte de Romainville. Os homes e as mulleres viaxabamos en vagóns separados ata Berlín, onde foron divididos. Os homes a Sachsenhausen e as mulleres a Ravensbrück.

Sabiamos que abandonábamos Francia, que xamais veriamos as nosas familias. Ao saír do campo había alí reunidas moitas mulleres, sabían que se levaban aos seus maridos. Entón nós guindamos as bolas de papel con mensaxes para as nosas familias. E meus pais recibiron a mensaxe!

Chegamos á estación de Compiègne cantando a Marsellesa. Algúns conseguiron evadirse no camiño. Ao chegar á estación subíronnos aos vagóns cunha violencia brutal, sempre co mesmo berro: "Schnell!" (rápido).

A GRAN VIAXE

Non había tempo para fiolosofar. Estabamos atrapados no presente. Empurrábannos. Insultábannos. Berrábannos na cara. É o momento de contalo, porque para min o alemán non se fala, bérrase. Por grupo íannos contando: ein, zwei e de súpeto pum! Pechaban as portas dos vagóns.

Unha vez que pechaban as portas atopabámonos na escuridade total, todos amoreados. O vagón cargárano ao bestia, eramos uns oitenta ou noventa prisioneiros como sardiñas en lata, o ambiente era irrespirable, e ademais con ese bidón para as necesidades e todos eses gritos desesperados por conseguir simplemente un lugar onde porse, onde estar de pé ou tumbarse. Cando o tren se puxo en marcha fíxose un gran silencio. É o momento no que máis cousas pasan pola cabeza.

Había unha abertura que nos deixaba en penumbra e no exterior do vagón había aramadas para impedir as fugas.

Saímos o 28 de abril e chegamos o 30 ou o día seguinte. O tren non ía moi rápido. Había uns prisioneiros que estaban intentando rachar as táboas, era un intento de fuga. Saltaron do tren, pero colléronnos. Houbo aínda outro intento que acabou con todos tiroteados. Trouxeron aos feridos e aos mortos e botáronos no noso vagón. Cando repararon as táboas metrallaron o vagón desde o exterior. Houbo catro mortos e moitos feridos. Os feridos non recibiron a máis mínima atención médica.

O tren seguiu a súa marcha na escuridade. Estabamos mortos de sede sen nada que beber. Polos buratos que se formaban nos nós da madeira sacabamos a lingua cando chovía.

O pánico era moi grande, pasan moitas cousas pola cabeza. Pero tamén está esa clase de persoas que din: "Vale, veña home, hai que recuperarse". Tamén hai persoas así, é extraordinario!

En fin, despois chegamos a Sachso, estaba abrindo o día e iamos cubertos pola néboa... 

Era la noche, entrevista a Pedro Martín, supervivente de Sachsenhausen (2)

NA RESISTENCIA

Pedro con 17 anos, cando entrou na Resistencia

Julio, o meu primo, foi quen me introduciu na Resistencia. Participou en 1942 no atentado con granadas a un restaurante militar alemán en Montmartre. (...) Julio foi detido na primavera de 1942 en París, e foi fusilado pero nunca atoparon o seu corpo. O seu pai tamén foi fusilado, en agosto de 1942, sen ter feito nada.

Na primavera de 1942 contactei con Froger. Era un gueule cassé, un 'cara rota'. É unha expresión francesa que se usa para os soldados desfigurados na cara durante a Primeira Guerra Mundial. Froger traballaba para Le Front National, movemento de Resistencia creado en 1941, e para o Partido Comunista. Despois contactei con Marie-Louise Page, que tiña o alcume de 'Antoinette', que foi quen anos despois me proporcionou o certificado de pertenza á Resistencia.

Despois entrei na organización de Henri Manigart, un empresario de orixe belga que fundou un grupo de Resistencia vinculado ao gaullismo.

O ARRESTO

Xunteime con Achiles C. (morto máis tarde en Sachsenhausen) e Robert N. (supervivente), nun lugar chamado Pont du Bourget, en Aubervilliers. Alí había varios camións dos alemáns, e nós tiñamos que averiguar o que contiñan. Estaban baleiros e dixemos: "imos facerlles algo, non imos marchar así". Metimos nos depósitos papel de liar, que pode chegar a estragar o motor. Ata que nos descubriron e comezaron a disparar. Achille caeu ferido, pero eu conseguín chegar á casa. Pero pouco tempo despois veu a policía determe, eran policías franceses.

Baixo tortura, Achiles creo que cantou demasiado rápido. Os veteranos sempre nos dicían que había que aturar varios días, para que ao resto da organización puidera agocharse.

Eu nunca falei, e iso que me deron moitas malleiras. Os policías franceses entregáronme á Gestapo, na rúa des Saussais.

O meu gran temos era que meu pai fose arrestado e torturado.

Era la noche, entrevista a Pedro Martín, supervivente de Sachsenhausen (1)

Nestes días de encerro non está de máis lembrar as penalidades que pasaron os desportados confinados nos campo nazis (tamén pasaban unha corentena). Aínda que non fai falta recorrer a Historia para relativizar o noso illamento. Aí temos aos nosos veciños sen casa, ou cunha casa en malas condicións, sen diñeiro, ameazados polo crack. Aí temos aos refuxiados, e aos pobres do mundo en xeral.

Estou a ler estes días a entrevista que lle fixeron dous profesores de Historia, Jean-Pascal Auvray e Anne Guellec, a Pedro Martín, onde repasa a súa vida como resistente e deportado no campo de Sachasenhausen. Pedro naceu en Francia, fillo dunha familia de emigrantes españois de La Calzada de Oropesa (Toledo). Con 17 anos uniuse á Resistencia.

Inicio aquí unha serie de artigos onde reproduzo algunhas das palabras de Pedro que, entre outras cousas, sérvennos para evocar o percorrido vital dos nosos deportados encarcerados como membros da Resistencia, os triángulo vermello. Algúns deles tamén foron recluídos en Sachso (como lle chamaban os presos): Serafín Blanco, de Ourense; Antonio Cifuentes, de Vilar de Barrio; José Vázquez de Barroso. Outros detidos en 1943-44 e que pertenceron á Resistencia son Francisco Cortés, de Calvos de Randín; Julio Domínguez, de Xacebáns; Isaías Galán, de Fornelos do Bolo; Amancio González, da Rúa; Francisco Iglesias, de Ourense; Antonio Pérez, da Costa de Boborás; e José Pérez, de Paderne.

DA EMIGRACIÓN Á OCUPACIÓN ALEMÁ

"Meus pais chegaron a Francia en 1920-21. Abandonaron España por motivos económicos. Eran labregos de La Calzada de Oropesa, un pueblo al que fui de peregrinaje una vez que Franco murió. No quería darle mi dinero.

Instaláronse en Aubervilliers, no cinturón vermello de París. O salario era moi pequeno e vivían con moita moderación. Había moitas familias españolas e todas falaban español. Ao noso barrio, na rúa da Justice, chamábanlle o barrio dos 'pingüín' (Espingouin: palabra con similitude fonética a pingouin e espagnol). Na escola insultábanme chamándome 'sucio pingüín'.

A miña nai era moi crente e fixo as súas fillas tamén moi beatas, pero meu pai, un día, díxolle: 'A este déixasmo'. Meu pai era anarquista sen sabelo.

Comecei a traballar na industria, na compañía Digard, e alí aprendín o oficio de obreiro metalúrxico.

Nacionalizámonos franceses antes da II Guerra Mundial, pero eu sempre me identificaba como español.

Na Guerra Civil houbo familiares e coñecidos meus que se alistaron nas Brigadas Internacionais. O máis comprometido era meu primo Julio, que foi tres anos á Guerra. En 1939 estaba nun hospital próximo á fronteira e conseguiu pasar a Francia.

O alcalde do concello do meu pai tamén cruzou a fronteira, meus pais acollérono un mes enteiro no inverno de 1939. Léon Blum pechou a fronteira e eu tamén participei nunha compañía teatral para racadar diñeiro para os refuxiados e para a República española.

En setembro de 1939 só tiña 14 anos. Miña irmá e eu fomos evacuados a Gacé, un castelo hoxe desaparecido. Un mes sen facer nada! sen colexio! Aburriámonos unha barbaridade!

A finais de maio ou principios de xuño de 1940 produciuse o gran éxodo. Atacáronnos tres ou catro veces antes de chegar a Limoges, onde nos meteron nun centro de acollida de refuxiados. Tempo despois regresamos á casa e foi cando comecei como aprendiz de chapista en Digard.

Cando chegaron os alemáns o que fixeron foi pegar carteis con todo tipo de prohibicións, era unha forma de ter a poboación baixo vixilancia. Pouco despois da Ocupación houbo un atentado e en represalia fusilaron ao primeiro cidadá francés. Recordo os carteis e os nomes dos condenados a morte, dos fusilados. Os carteis cubríanse coa cruz de Lorraine (emblema do gaullismo), unha fouce e un martelo...

Todo estaba racionado, ata o tabaco. Eu, pola miña idade, estaba clasificado como J3 (entree os 13 e os 21 anos de idade).

A mediados de 1942 produciuse un atentado en París. Cheguei ao taller, e un dos compañeiros dixo: 'Viches o que fixeron eses cabróns?" E os cabróns eran os membros da Resistencia que comenteron o atentado! Capturaban a moitos reféns, persoas que despois eran fusiladas como represalia.

Os alemáns deixaban ver que as familias tamén se verían comprometidas. No caso do meu curmán Julio foi o que ocorreu. Apresaron a seu pai, meu tío, e foi fusilado aínda que non fixera absolutamente nada.

Ao ver as imaxes de Franco nos telediarios cinematográficos da época, púñame a asubiar.

Dábamanos conta de que os xudeus ían desaparecendo. Eu nunca me parara a pensar que era ser xudeu.

Eladio Anxo

Presentación das denuncias no consulado arxentino de Vigo

Homenaxe aos deportados galegos no campo de Sachsenhausen

Alumnado de 2º de Bacharelato do IES de Melide, viaxou este Entroido ata Berlín. Visitaron o campo de concentración de Sachsenhausen, onde renderon unha homenaxe aos cinco deportados galegos nese campo, entre eles tres de Ourense. Moitas grazas.